Nhu cầu cấp thiết xây dựng khung pháp lý cho nghề tư vấn tài chính cá nhân tại Việt Nam
Tại Diễn đàn Hoạch định Tài chính cá nhân thường niên diễn ra sáng 23/08, các chuyên gia đã phân tích cả cơ hội lẫn bất cập trong hoạt động tư vấn tài chính, đồng thời nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết về một khung pháp lý rõ ràng, minh bạch để thúc đẩy phát triển bền vững lĩnh vực này.
Hệ thống tài chính tăng trưởng nhanh nhưng thiếu cân đối
Theo TS. Cấn Văn Lực – Chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính – tiền tệ quốc gia, trong 15 năm qua, hệ thống tài chính Việt Nam đã phát triển mạnh, với tổng tài sản đạt khoảng 30 triệu tỷ đồng, tương đương hơn 200% GDP, tốc độ tăng trưởng bình quân trên 16%/năm, cao hơn nhiều so với tăng trưởng GDP (6–7%).
TS. Cấn Văn Lực – Chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính – tiền tệ quốc gia chia sẻ tại Diễn đàn Hoạch định tài chính cá nhân năm 2025.
|
Tuy vậy, ông Lực đánh giá cấu trúc hệ thống tài chính vẫn thiếu cân đối. Ngân hàng vẫn là kênh cung ứng vốn chủ lực, chiếm trên 50% tổng vốn cho nền kinh tế, trong khi các kênh khác còn khá hạn chế:
- Thị trường chứng khoán chỉ đóng góp khoảng 3% vốn.
- Trái phiếu doanh nghiệp mới đáp ứng khoảng 10%.
- Bảo hiểm có doanh thu phí chỉ tương đương hơn 2% GDP – phản ánh tỷ lệ tham gia của người dân còn rất thấp.
“Quy mô tài chính đã lớn, nhưng cấu trúc chưa thực sự bền vững, phụ thuộc nặng vào tín dụng ngân hàng”, TS. Cấn Văn Lực nhấn mạnh.
Một nguyên nhân là thói quen đầu tư: phần lớn người Việt vẫn ưu tiên tiết kiệm, vàng và bất động sản; chỉ 0.4–0.5% dân số đầu tư qua quỹ mở (cực kỳ thấp so với 57% ở Mỹ, 30% ở Singapore).
Khoảng trống pháp lý cho nghề tư vấn tài chính cá nhân
Theo dự báo của WB, đến năm 2030 sẽ có khoảng 50% dân số Việt Nam thuộc nhóm trung lưu. McKinsey ước tính tổng tài sản tài chính cá nhân tại Việt Nam có thể đạt 600 tỷ USD vào năm 2027, tăng trưởng kép khoảng 11%/năm.
Khảo sát cũng cho thấy 67% người dân cho rằng họ cần tư vấn tài chính, đặc biệt trong ba lĩnh vực: tăng trưởng tài sản, quản lý nợ và chuẩn bị hưu trí. Tuy nhiên, đa số vẫn tự xoay sở, chưa tiếp cận được dịch vụ tư vấn chuyên nghiệp.
Trong bối cảnh đó, nhu cầu tư vấn tài chính cá nhân được dự báo tăng mạnh để hỗ trợ quản lý tài sản chuyên nghiệp, hiệu quả; Tăng khả năng sinh lời và bảo toàn tài sản trong bối cảnh nhiều biến động và giúp cá nhân lựa chọn sản phẩm phù hợp khi dịch vụ tài chính ngày càng đa dạng (từ tiền gửi, trái phiếu, bảo hiểm liên kết, sản phẩm phái sinh đến tài chính xanh, tài chính số).
Tuy nhiên, tại Việt Nam nghề tư vấn tài chính cá nhân chưa có khung pháp lý chính thức. Các quy định chỉ rải rác trong luật ngân hàng, chứng khoán, bảo hiểm; chưa có chuẩn đào tạo, chuẩn năng lực, cũng như cơ chế giám sát chặt chẽ.
Điều này dẫn tới nhiều hệ quả là tư vấn thiếu minh bạch, nặng về KPI bán sản phẩm, khách hàng thường chỉ được cung cấp thông tin sơ lược, không gắn với mục tiêu tài chính dài hạn, một số sản phẩm như bảo hiểm liên kết đầu tư hay trái phiếu doanh nghiệp từng gây bức xúc do tư vấn sai mục tiêu.
Kinh nghiệm quốc tế và kiến nghị cho Việt Nam
Từ kinh nghiệm của Singapore, Hồng Kông, Trung Quốc, các diễn giả cho rằng nghề tư vấn tài chính cần được công nhận bằng giấy phép hành nghề, có chuẩn đào tạo, khung năng lực, cơ chế cập nhật kiến thức định kỳ. Đặc biệt là tách bạch phí dịch vụ tư vấn khỏi hoa hồng sản phẩm để tránh xung đột lợi ích và bảo vệ người tiêu dùng tài chính bằng luật pháp minh bạch.
TS. Cấn Văn Lực đề xuất các giải pháp trọng tâm: Sớm hoàn thiện khung pháp lý cho hoạt động tư vấn tài chính; Tập trung phát triển nguồn nhân lực có chất lượng, và xây dựng hệ sinh thái tài chính toàn diện thông qua gắn kết phát triển dịch vụ tư vấn tài chính với quá trình xây dựng Trung tâm Tài chính quốc tế tại TP.HCM và Đà Nẵng, Sở Giao dịch hàng hóa phái sinh…Đặc biệt giảm tập trung vào doanh số để tăng tính minh bạch, giảm rủi ro đạo đức, nâng chuẩn dịch vụ.
Góc nhìn từ thực tiễn quốc tế
ThS. Ngô Thành Huấn – Giám đốc điều hành CTCP Tư vấn Đầu tư và Quản lý tài sản FIDT cho biết, ông từng được cấp phép hành nghề và tư vấn quản lý gia sản tại Úc, nhưng khi trở lại Việt Nam năm 2013, ông nhận thấy khoảng cách cung – cầu quá lớn: “Khách hàng chưa thực sự dành cho nghề cố vấn tài chính sự tôn trọng và công nhận xứng đáng. Cho đến khi biến cố bảo hiểm nhân thọ và trái phiếu doanh nghiệp xảy ra vào năm 2022, tôi tin đây là lúc thị trường cần cố vấn tài chính chuyên nghiệp.”
Ông nhấn mạnh: “Người cố vấn tài chính được tạo ra để nói về mục tiêu tài chính của khách hàng, chứ không chỉ tư vấn sản phẩm.”
ThS. Ngô Thành Huấn – Giám đốc điều hành CTCP Tư vấn Đầu tư và Quản lý tài sản FIDT chia sẻ tại Diễn đàn Hoạch định tài chính cá nhân năm 2025
|
Theo ông Huấn, ở các quốc gia phát triển, nghề cố vấn tài chính được quản lý thống nhất, có khung đào tạo và chứng nhận rõ ràng. Chẳng hạn, Thái Lan từ năm 2007 đã hợp tác với các hiệp hội quốc tế để nâng cao chuẩn nghề nghiệp. Ở Úc, cơ quan quản lý có thể lập tức điều chỉnh khung năng lực khi phát hiện bất cập. Ở Mỹ, giấy phép môi giới chứng khoán và giấy phép tư vấn đầu tư tài chính hoàn toàn tách biệt, kèm theo trách nhiệm pháp lý khác nhau.
Trong khi đó, tại Việt Nam, sự kiện sản phẩm bảo hiểm nhân thọ liên kết đầu tư (ILP) cho thấy thực trạng nhiều đại lý bảo hiểm bị buộc phải tư vấn đầu tư tài chính – nằm ngoài phạm vi năng lực và chuyên môn. Ở ngân hàng, nhân viên ngân hàng cũng chưa thực sự tin vào sản phẩm bảo hiểm mà họ giới thiệu.
Khảo sát gần đây cho thấy: 51% nhà đầu tư ra quyết định theo cảm xúc, 48% chưa đủ kiến thức và thiếu thông tin, 32% mong muốn có một kế hoạch tài chính toàn diện. “Câu hỏi lớn nhất họ đặt ra là: Tôi có thể tin ai trong thị trường tài chính hiện nay?” – ông Huấn nhấn mạnh.
Ba khoảng trống cần lấp đầy
Theo ông Ngô Thành Huấn, để nghề cố vấn tài chính ở Việt Nam phát triển, cần giải quyết ba vấn đề then chốt: Cơ chế thu nhập bền vững, không phụ thuộc vào hoa hồng sản phẩm; Khung pháp lý minh bạch, có chứng chỉ hành nghề rõ ràng và xây dựng niềm tin với khách hàng.
Ông cũng cho rằng định chế tài chính cần phải thay đổi: “Quản lý tài sản không chỉ là gộp vài sản phẩm để bán, mà phải trở thành một hệ sinh thái tài chính toàn diện, từ bảo hiểm, đầu tư, thuế, di sản cho tới pháp lý.”
Cả từ góc nhìn nghiên cứu lẫn thực tiễn quốc tế đều cho thấy: Việt Nam đang có nhu cầu cấp thiết với nghề tư vấn tài chính cá nhân. Nhưng để nghề này trở thành một trụ cột của hệ thống tài chính, cần sớm có khung pháp lý rõ ràng, cơ chế thu nhập minh bạch và sự nâng cao nhận thức của khách hàng.
Chỉ khi đó, tư vấn tài chính mới được công nhận đúng giá trị, trở thành người đồng hành tin cậy của người dân trên hành trình quản lý và gia tăng tài sản.
Khang Di
