TS. Trần Quý: Trong kỷ nguyên vươn mình, chính sách không còn là rào cản mà là bộ lọc giá trị
Phát biểu tại hội thảo của SIHUB chiều 26/11, TS. Trần Quý nhận định Việt Nam đang bước vào giai đoạn điều hành mới, nơi chính sách trở thành động lực tiên phong và cơ chế sàng lọc nhằm thu hút dòng vốn, công nghệ và nhân lực có giá trị, thay vì đi sau thực tiễn hay tạo ra rào cản.
Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu biến động, Việt Nam đang được ghi nhận như một điểm sáng nhờ các chính sách định hướng nhằm nâng cao uy tín và sức hấp dẫn trong mắt quốc tế. Điều này được phản ánh tại Hội thảo "Khi Công nghệ Hội tụ - Cơ hội Đầu tư và Hợp tác trong Kỷ nguyên Vươn mình của Việt Nam" do Trung tâm Khởi nghiệp Sáng tạo TPHCM (SIHUB) tổ chức chiều 26/11, nơi Tiến sĩ Trần Quý - Viện trưởng Viện Phát triển Kinh tế số Việt Nam (VIDE) - trình bày tham luận về tác động của chính sách đến các yếu tố đầu tư trong kỷ nguyên số.
TS. Trần Quý chia sẻ bài tham luận
|
"Nhắc đến Việt Nam là được hoan nghênh"
Tiến sĩ Quý cho biết chỉ vài năm trước, đại diện Việt Nam thường giữ tâm thế thận trọng trong các cuộc họp quốc tế, nhưng hiện nay sự xuất hiện của Việt Nam luôn nhận được sự hoan nghênh. Theo ông, sự chuyển biến này đến từ tầm nhìn chiến lược quốc gia rõ ràng đang định hướng cho một chu kỳ phát triển mới. Giai đoạn trước năm 2025 được xác định là thời kỳ "đổi mới và phục hồi", còn từ năm 2026 trở đi là giai đoạn "bứt phá" nhằm loại bỏ những yếu tố không còn phù hợp.
Tầm nhìn chiến lược được thiết lập dựa trên các nghị quyết quan trọng như Nghị quyết 57, 59 và 68. Điểm khác biệt lớn, theo Tiến sĩ Quý, là các nghị quyết này không còn mang tính định hướng chung mà gắn với cơ chế thực thi mạnh, cho thấy Chính phủ chuyển từ ý định sang hành động. Mục tiêu chính là xây dựng "cuộc chơi mới" trong lĩnh vực công nghệ để thu hút dòng vốn FDI chất lượng cao, thể hiện qua việc hơn 25 tỷ USD đã vào Việt Nam trong năm 2024.
Dù có sức bật lớn, Việt Nam đối diện một nghịch lý: Thị trường tài sản số phát triển mạnh nhưng gần như chưa được quản lý. Việt Nam nằm trong nhóm 5 quốc gia có tỷ lệ tiếp cận tài sản số cao nhất; gần 100% người dân sử dụng ví điện tử. Tổng giá trị giao dịch tài sản số năm 2024 đạt 36 tỷ USD, tương đương hơn 18% GDP.
Tuy nhiên khung pháp lý gần như trống, dẫn đến tình trạng "luật rừng", gây thất thoát thuế và là yếu tố khiến Việt Nam bị Lực lượng đặc nhiệm hành động tài chính (FATF) đưa vào "vùng xám" giám sát liên quan đến rửa tiền và tài trợ khủng bố. Đây là áp lực khiến Chính phủ phải hành động mạnh mẽ hơn.
"Kiềng ba chân" chính sách
Để đáp ứng yêu cầu thoát "vùng xám" và điều tiết thị trường, Việt Nam triển khai một khuôn khổ pháp lý mang tính hệ thống:
- Luật Công nghiệp Công nghệ số đóng vai trò “trải thảm đỏ” cho nhà đầu tư bằng các ưu đãi thuế quy mô lớn, hỗ trợ chi phí R&D và đảm bảo hạ tầng. Đây cũng là lần đầu khái niệm "tài sản số" được đưa vào luật.
- Nghị quyết 05 thí điểm thị trường tài sản số có kiểm soát trong 5 năm, áp dụng giới hạn sở hữu nước ngoài ở mức 49% và yêu cầu kiểm soát tài khoản giao dịch nhằm nâng cao minh bạch.
- Quyết định 194 và Nghị định 94 tập trung hoàn thiện pháp lý theo 17 nhiệm vụ để đưa Việt Nam ra khỏi "vùng xám", đồng thời triển khai sandbox fintech nhằm tạo không gian thử nghiệm an toàn cho các mô hình đổi mới.
Theo Tiến sĩ Quý, các chính sách mới đã tác động thực tế lên 3 dòng chảy quan trọng của nền kinh tế:
|
Đầu tiên, dòng vốn ghi nhận sự tăng mạnh của FDI với hơn 25 tỷ USD trong năm 2024, cùng sự bứt phá của vốn đầu tư mạo hiểm tăng 94%. Trong các lĩnh vực công nghệ lõi như AI và blockchain, dòng vốn tăng gấp 8 lần, phản ánh kỳ vọng lớn của nhà đầu tư quốc tế.
Tiếp theo là dòng công nghệ được thúc đẩy bởi việc mở rộng trung tâm dữ liệu và việc blockchain được xếp vào nhóm công nghệ lõi để phát triển quốc gia.
Cùng với đó là dòng nhân lực cho thấy nỗ lực thu hút chuyên gia toàn cầu thông qua "visa nhân tài" theo Nghị định 221, ưu đãi thuế thu nhập cá nhân và các cơ chế đặc thù như Nghị quyết 98 của TPHCM, Nghị quyết 136 của Đà Nẵng và Luật Thủ đô (Hà Nội).
Khuyến nghị chiến lược cho nhà đầu tư và startup
Để điều hướng thành công trong môi trường chính sách mới, cả nhà đầu tư quốc tế và doanh nghiệp trong nước cần có những chiến lược riêng biệt, phù hợp với bối cảnh và lợi thế của mình.
Đối với nhà đầu tư quốc tế, Tiến sĩ Quý khuyến nghị việc xây dựng chiến lược phù hợp với định hướng chính sách Việt Nam để thâm nhập thị trường bền vững. Ông nhấn mạnh cần tận dụng các ưu đãi về thuế, hạ tầng và chi phí R&D, đồng thời đa dạng hóa danh mục đầu tư vào các lĩnh vực công nghệ ưu tiên.
Với startup Việt Nam, ông cho rằng cần chủ động tham gia sandbox, tận dụng các hỗ trợ của Nhà nước về vốn và hạ tầng, cũng như khai thác cơ hội từ các ngành công nghệ mới đang mở ra.
Thế Mạnh
