Mơ hồ về gói kích cầu kinh tế
Hai tháng sau gói hỗ trợ 4% lãi suất trị giá 1 tỷ USD, ngày 4/4/2009, Chính phủ tiếp tục tung ra gói kích cầu thứ hai nhằm ngăn chặn suy giảm kinh tế và duy trì tăng trưởng.
Tuy nhiên, theo phân tích của các chuyên gia kinh tế, trên thực tế các thông tin về gói kích cầu vẫn còn khá mơ hồ đối với cả “nhiều đại biểu Quốc hội và lãnh đạo địa phương” .
Cơ hội lớn cho doanh nghiệp
Theo Quyết định 443/QĐ-TTg, từ ngày 1/4/2009 đến ngày 31/12/2011, các tổ chức, cá nhân vay vốn trung, dài hạn ngân hàng bằng đồng Việt Nam để thực hiện đầu tư mới phát triển sản xuất kinh doanh, kết cấu hạ tầng sẽ được Nhà nước hỗ trợ lãi suất tiền vay 4%/năm trong thời gian tối đa 24 tháng. Các khoản vay được hỗ trợ lãi suất là khoản vay theo hợp đồng tín dụng của các tổ chức, cá nhân thực hiện đầu tư mới để phát triển sản xuất kinh doanh, kết cấu hạ tầng ký kết trước và sau ngày 1/4/2009.
Dự kiến, số tiền hỗ trợ lãi suất theo Quyết định 443 có thể lên đến 17.000 tỷ đồng.
Các chương trình đang được thực hiện theo gói kích cầu: cho vay bù lãi suất 4%, miễn giảm và giãn thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp từ quý 4/2008, bảo lãnh tín dụng, đầu tư công và đầu tư nhà ở xã hội, kích cầu nông nghiệp, nông thôn.
Theo ông Cao Sỹ Kiêm, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tiền tệ quốc gia, điểm đáng chú ý của gói kích cầu lần này là hỗ trợ lãi suất cho các tổ chức, cá nhân vay vốn trung, dài hạn để thực hiện đầu tư mới phát triển sản xuất kinh doanh. Thời hạn cho vay kéo dài đến 2 năm, trong khi gói kích cầu trước chỉ hỗ trợ đối với các khoản vay vốn lưu động ngắn hạn.
“Đây là các chương trình khép kín, bao gồm các giải pháp trước mắt chống suy giảm kinh tế và đón đầu cơ hội tăng trưởng khi đã chặn được đà suy giảm kinh tế”, ông Kiêm nói.
Từ góc nhìn doanh nghiệp, TS. Lê Xuân Nghĩa, Phó Chủ tịch Ủy ban Giám sát Tài chính quốc gia khẳng định, các doanh nghiệp Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn về vốn. Nhưng, cũng theo ông Lê Xuân Nghĩa, doanh nghiệp cần phải có sự thay đổi mà cụ thể là tăng việc làm, duy trì thu nhập cho người lao động và tăng năng lực cạnh tranh.
Sẽ phát sinh những hiện tượng tiêu cực?
Hai tháng triển khai thực hiện gói kích cầu thứ nhất, trên thực tế đã nảy sinh ra những hiện tượng tiêu cực. Đáng chú ý là các vấn đề: đảo nợ, tình trạng xin- cho....
Vì thế, khi có quyết định của Chính phủ về gói kích cầu thứ 2, rất nhiều ý kiến lo ngại về những hiện tượng tiêu cực sẽ tiếp diễn và gia tăng.
Khi được hỏi về vấn đề này, ông Cao Sỹ Kiêm khẳng định: “Không chỉ gói kích cầu thứ nhất, mà gói kích cầu thứ hai này trong quá trình thực hiện nhất định sẽ phát sinh ra những hiện tượng tiêu cực.”
Theo ông Kiêm, có 3 lý do dẫn đến các hiện tượng tiêu cực là: Thứ nhất, do phổ biến không kịp thời, không nhận biết đầy đủ trong quá trình triển khai cho vay; Thứ hai, một số đối tượng lợi dụng để trục lợi cho đơn vị hoặc cho cá nhân; và Thứ ba, do đối tượng mở ra rất rộng, khả năng kiểm soát, trình độ, thời gian và các điều kiện không đáp ứng sẽ tạo ra những kẽ hở để một số đối tượng lợi dụng.
Vì thế, theo các chuyên gia, khi triển khai gói kích cầu thứ hai cần triển khai luôn hệ thống các giải pháp và lường trước các khả năng có thể xảy ra để ngăn chặn kịp thời hiện tượng tiêu cực.
Để ngăn chặn được các hiện tượng tiêu cực trong quá trình thẩm định dự án cho vay cần phải có sự công tâm của các cán bộ, các cơ quan có thẩm quyền. Khi triển khai cho vay cũng cần phải dựa trên những quy định của luật pháp, phải có sự kiểm tra kiểm soát thường xuyên của các cơ quan chức năng nếu phát hiện vi phạm cần kiên quyết xử lý nặng.
Trong quá trình thẩm định dự án, nếu thấy dự án nào cần nhiều lao động, dự án nào đóng góp cho kinh tế dân sinh, có thể tăng thu nhập và xóa đói giảm nghèo, dự án nào có thể tạo điều kiện cho nông dân phát triển...thì cần phải hỗ trợ vốn.
Còn những dự án chỉ để “xí” phần, có khả năng kéo dài, hiệu quả kinh tế không rõ và khả năng quản lý thấp cần phải loại bỏ.
Bên cạnh những hiện tượng tiêu cực có thể nảy sinh, vấn đề nữa được dư luận quan tâm là gói kích cầu thứ hai có được sử dụng đúng mục đích, đúng đối tượng, và kích thích được nền kinh tế đến đâu.
Theo phân tích của các nhà kinh tế, về lý thuyết, tín dụng rẻ sẽ giúp nhà sản xuất, doanh nghiệp hạ giá thành sản phẩm và tăng sức cạnh tranh. Tuy nhiên chỉ số giá tiêu dùng cho đến nay vẫn chưa cho thấy rõ điều đó.
Trong một phát biểu mới đây tại Hội nghị kinh tế ở Hải Dương, TS. Vũ Thành Tự Anh cho rằng: nếu như 218.420 tỷ đồng (theo con số ngân hàng thông báo) đã cho vay trong gói kích cầu thứ nhất được đổ vào sản xuất thì dư nợ tín dụng trong quý I đáng ra phải là 16-18%/năm, chứ không phải chỉ 2,67% như Ngân hàng Nhà nước công bố.
Nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng nếu khâu kiểm soát bị lơi lỏng, nền kinh tế có thể còn bị lâm vào tình trạng lạm phát, tham nhũng và bất ổn.
Công khai, minh bạch
Vấn đề quan trọng hiện nay là phải công khai tổng giá trị gói kích cầu, đối tượng thụ hưởng, ai thực hiện cho vay, giám sát hoặc chịu trách nhiệm?
Theo chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh, điều này rất quan trọng vì các gói kích cầu trên thế giới hiện nay đều có vai trò giám sát của Quốc hội. Đối với hoạt động tín dụng, giám sát bao giờ cũng là công việc khó khăn vì người vay thường vẽ ra các dự án rất đẹp. Do đó, việc giám sát cho vay đối với gói kích cầu thứ hai cần hết sức lưu ý.
Còn theo TS. Lê Xuân Nghĩa, bất kể việc truyền thông đưa tin về gói kích cầu thứ nhất, gói kích cầu thứ hai... với những số tiền khác nhau, thì cho đến nay, vẫn chưa hề có một công bố chính thức về một chương trình cụ thể cho các gói kích cầu.
Ông Lê Xuân Nghĩa nói: “Các tỉnh chỉ biết triển khai Nghị quyết 30 chống suy giảm kinh tế chứ không biết thế nào là gói 1, gói 2. Quy mô gói kích cầu thực sự là bao nhiêu, ngay cả nhiều đại biểu Quốc hội và lãnh đạo địa phương cũng còn mơ hồ...”
Đồng quan điểm trên, TS. Võ Trí Thành, Trưởng ban Hội nhập kinh tế quốc tế (Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương) cho rằng, đến nay, hiệu quả gói kích cầu vẫn còn mù mờ cả về tiền cũng như hiệu quả. Theo ông Thành “các khoản khác trong gói kích thích kinh tế cần được minh bạch và cụ thể hoá hơn về mục tiêu và đối tượng. Điều này sẽ giúp cải thiện niềm tin thị trường và hiệu lực thực thi .”
TS Nguyễn Thắng (Giám đốc Trung tâm Phân tích- dự báo, Viện Khoa học xã hội Việt Nam) thẳng thắn: “Với nội dung đa dạng và quy mô tương đối lớn, gói kích cầu cần được sự giám sát rộng rãi của xã hội, từ các cơ quan của Quốc hội, Chính phủ đến bản thân người dân cũng như cộng đồng doanh nghiệp. Thông tin về các cấu phần của gói kích cầu, đối tượng thụ hưởng, phương thức thực hiện... cần được công bố rộng rãi để toàn bộ xã hội có thể tham gia vào việc giám sát”.
Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội, ông Hà Văn Hiền, cho biết: Uỷ ban sẽ kiểm soát xem đường đi của dòng tiền có đến đích không.
Tuy nhiên, hiện nay, các giải pháp để có thể kiểm soát dòng tiền từ gói kích cầu như thế nào thì chưa được nhắc tới.
Vân Thành
Tổ quốc
